Б.Ринчен: Монгол хэл
Еншөөбү овогт Бямбын Ринчен нь Монголын орчин үеийн утга зохиолыг үндэслэгчдийн нэг, монголч эрдэмтэн байв. Тэрээр 1905 онд Хиагтад (одоогийн Алтанбулаг сум) төржээ. Монгол хэл бичиг, ардын билиг, угсаатны зүйн судалгаа хийсэн, Шинжлэх ухааны академийн жинхэнэ гишүүн, хэлбичгийн ухааны доктор цолтой байв. 1945 онд Цогт тайж түүх уран сайхны кино зохиол туурвиж Төрийн шагнал хүртжээ.
1929 онд байгуулагдсан Монголын зохиолчдын анхны дугуйлангийн гишүүн байсан тэрээр орос, чех, польш, франц, англи, эсперанто, герман хэлтэй агуу их эрдэмтэн байв. 1956 онд “Монгол хэлнүүдийн харьцуулсан түүхэн хэлний зүй” бүтээлээрээ БНУАУ-д Хэл бичгийн ухааны докторын зэрэг хамгаалжээ. Тэрээр Улс төрийн хэлмэгдүүлэлтэд өртөж, 10 жилийн ял авсан боловч орос хэлийг гаргуун эзэмшсэнийхээ хүчинд шоронгоос гарч байсан түүхтэй ч үндэсний үзэлтэн гэдэг үндэслэлээр амьдралынхаа турш социалист нийгмийн дарамтан дор амьдарсан билээ.
Бямбын Ринченгийн мэндэлсний 100 жилийн ойг тохиолдуулан түүний хөшөөг Улсын төв номын сангийн өмнөх талбайд 2005 онд босгожээ.
"Монгол хэл"
Чихину чимэг болсон аялгуу сайхан Монгол хэл
Чин зоригт өвөг дээдсийн минь өв их эрдэнэ
Сонсох бүр яруу баялгийг гайхан баясч
Сод их билэгт түмэн юүгээн бишрэн Магтмуу би
Урьдын бэрх цагт Монгол улсын хэт заяаг
Уйтгарлан бодоход урам зоригийг мину сэргээсэн
Өөдлөн дэвшихийн төгс хувьтайд нь итгүүлсэн
Өрнөн бадрахын шинж нь бүрдсэн өвгөдийн минь хэл
Мөрөн гол цутгалант ширгэшгүй их далай мэт
Мөнхөд үр ач нарын залгамжаар бадранхан дэлгэрч
Хөндий цээжинд орогч бүгдийг нэвтэрх чадалт
Хөгжим мэт яруу баясгалант Монгол хэл минь
Өсөх наснаас өтлөх насан хүртэл
Өдөр бүр үгсийн эрдэнийг чинь баярлан түүнэм
Түм түмэн үеийн оюун билгийн үлэмж сангийн үүдий чинь
Түлхэх бүр сэтгэл сэргэн магнайн үрчлээ тэнийнэм
Түгшүүрт бэрхийг даван туулсан баатар түмний минь
Түвшнээ соёл эрдэнэ юүгээн мандуулахын гэгээн улирал нээгдсэнд
Сэлбэлгүй сэцэн оюутан хэл юүгээн хөгжүүлье хэмээн
Сэтгэл урмас бадран бахдам уу, үсэн буурал өтгөс би
Хутаг өлзий бүрдсэн хувь их заяат түмний минь
Хурц авъяаст хөвгүүд дүү нар халуун элэгтэн хотлоор
Эгшиг сайхан Монгол хэл юүгээн нэн хайрлан дээдэлж
Энхрийлэн бадруулахын бат зориг төгс юутай сайхан
Чихину чимэг болсон аялгуу сайхан Монгол хэл
Чин зоригт өвөг дээдсийн минь өв их эрдэнэ
Сонсох бүр яруу баялгийг гайхан баясч
Сод их билэгт түмэн юүгээн бишрэн магтмуу, би
Эх сурвалж
Сэтгүүлч Г.Ганчимэг
E-mail: ding_ding48@yahoo.com